Sức ảnh hưởng vô hình

Tôi vẫn thường tự hỏi, vì sao trong xã hội ngày nay những người làm công việc giải trí lại có quyền lực và sức ảnh hưởng lớn như vậy, và liệu chúng ta nên coi trọng họ đến mức nào. Tôi sẽ cố gắng giải thích vì sao lại có thắc mắc này.

Trước hết nói về những người làm giải trí, tôi muốn nói đến các ca sĩ, diễn viên, vận động viên thể thao, vân vân. Mong không có ai hiểu lầm rằng tôi muốn hạ thấp bất kỳ ai, điều tôi muốn chỉ là hiểu cho đúng bản chất, và có lẽ hiểu đúng thì chúng ta sẽ có hành vi phù hợp.

CHUYÊN MÔN

Có lẽ chúng ta ngưỡng mộ họ vì một điệu nhảy đẹp, một gương mặt xinh xắn, một làn da mịn màng, một giọng hát mượt mà? Nói cách khác là vì họ làm được những thứ mà chúng ta không thể làm được, và có những thứ chúng ta không có? Nhưng chúng ta cũng đâu phải đều biết phẫu thuật, biết tạo ra máy móc, biết đưa người lên không gian, biết vẽ một bức tranh, biết thiết kế một toà nhà, biết viết một giáo án dạy học? Ý tôi là, đa số chúng ta chỉ biết rõ lĩnh vực của mình, và mù tịt ở hầu hết những lĩnh vực khác. Vậy mà những người làm giải trí lại có sức ảnh hưởng lớn hơn. Đây là một điều kỳ lạ đáng thắc mắc.

GIÁ TRỊ

Những thứ mà nghệ thuật truyền tải thường rất bình dân, và mọi người đều hiểu được, có lẽ vì thế mà nó được tiếp nhận rộng rãi hơn, và vì vậy giá trị của một sản phẩm là cao hơn những ngành nghề khác.

// Giá trị có thể được coi là mức độ hữu ích của sản phẩm này với bao nhiêu người//

Ví dụ, lý thuyết về lỗ đen là một trong những phát hiện quan trọng bậc nhất trong vật lý lý thuyết thời hiện của chúng ta, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng của Stephen Hawking nhờ vào nó thì lại không hề lớn trong lòng nhân dân - vì đại đa số thấy rằng cái đó không ảnh hưởng gì tới cuộc sống của họ. Trái lại thì sức ảnh hưởng của ông có lẽ đến từ mấy quyển sách vũ trụ học cơ bản viết cho đại chúng.

TRUYỀN THÔNG và ĐÁM ĐÔNG

Lý do này có vẻ rất thuyết phục. Thời này truyền thông mạng xã hội lên ngôi, giúp cho các sản phẩm giải trí được nhiều người biết đến hơn, và vì thế những tác giả của các tác phẩm đó cũng được biết đến nhiều hơn.

Nhiều người biết = nhiều người yêu quý (giả sử luôn có một tỉ lệ người yêu/ghét nhất định).

Nhiều người yêu quý = một đám đông hung hăng.

Đám đông hung hăng là một yếu tố then chốt. Đã bao nhiêu lần bạn nghe thấy lý luận đại loại như "người này có hàng triệu người theo dõi, ý kiến tất nhiên là đúng", hay "bài này nhiều view, nhiều like thế tất nhiên là phải hay"? Sức mạnh áp chế của ý kiến đám đông là rất mạnh, bởi vì con người nguyên thuỷ của chúng ta đã được rèn luyện để đi theo đám đông - như thế là an toàn, như thế là sẽ có đồ ăn, và như thế sẽ được bảo vệ. Quay lại trường hợp các ca sĩ diễn viên, khi những người này có số lượng người hâm mộ đông đảo, chúng ta có cảm giác rất mạnh là họ có một loại quyền lực gì đó - có thể điều khiển đám đông, có thể được hưởng đặc quyền bên ngoài sân khấu của họ, ý kiến của họ có sức nặng. Có lẽ con người nguyên thuỷ bên trong đã khiến chúng ta sợ hãi đám đông đằng sau họ, và đi tới kết luận là họ thực sự xứng đáng có được những thứ đó - chỉ đơn giản bởi vì sản phẩm của họ được nhiều người yêu thích. Đây cũng là một điều kỳ lạ cần đặt câu hỏi.

GIỜ SAO?

Khi hiểu được bản chất thì chúng ta sẽ dễ kết luận về hành vi nào là nên làm hơn. Tôi cho rằng chúng ta thích một ca sĩ vì giọng hát của họ, thích một cầu thủ vì tài năng chơi bóng, hay thích một diễn viên vì khả năng diễn xuất, thì tình cảm và suy nghĩ chúng ta nên gói gọn trong những lĩnh vực ấy. Không có lý do gì một ca sĩ hát hay thì ý kiến của họ về chính trị lại có giá trị hơn một bạn sinh viên không tên tuổi; không có lý do gì để mặc định là ý kiến của một cầu thủ về xe cộ là chính xác. Trên thực tế, khi xa rời sân khấu chuyên môn của mình, thì mọi người là như nhau - vì như đã nói, rất có thể chúng ta đều mù tịt về những thứ khác.

Tôi cũng không nghĩ rằng có lý do gì để chúng ta cảm thấy lo lắng, hồi hộp khi đứng cạnh một người rất nổi tiếng, hay rất giàu, hay có chức vụ cao - họ đều là những con người băn khoăn trong xã hội giống mọi người khác. Chúng ta có lẽ cũng không cần phải quan tâm đến đời tư cá nhân của những người hoạt động nghệ thuật này. Về điểm này thì gần đây tôi cả thấy vừa kỳ cục vừa buồn cười khi một số báo đưa những tin kiểu như "ca sĩ N mua quà cho mẹ chồng", hay "Diễn viên M mặc áo của nhà thiết kế X khi đi du lịch". Hoàn toàn không có chút thông tin nào.

"Thần tượng" là quá sức cho bất kỳ một ca sĩ diễn viên hay vận động viên nào. Có lẽ chúng ta đã quá tham lam khi kỳ vọng những người đó khi ra khỏi sân khấu phải sống theo cách mà chúng ta muốn. Đấy là một lỗi lầm của khán giả - của chúng ta. Nhiều người cho rằng - khi họ có nhiều người yêu quý, thì họ có trách nhiệm trở thành một tấm gương. Điều này vô lý vì có nhiều người yêu quý không phải lựa chọn của họ - mà là lựa chọn của khán giả. Hãy để mọi thứ ở đúng vị trí của nó, họ thể hiện con người họ, và khán giả thực hành quyền yêu ghét của mình với màn biểu diễn đó - rồi dừng lại ở đây. Khi đứng trên sân khấu của mình, thì họ xứng đáng có được những tràng pháo tay và mọi lời tán thưởng. Khi đứng ngoài sân khấu, họ là một trong chúng ta.